Nguyên lý và ứng dụng của ống kính tilt-shift

Nguyên lý và ứng dụng của ống kính tilt-shift

Cập nhật lúc 19h10' ngày 03/06/2011

Ứng dụng chính của ống kính tilt-shift (hay còn được biết đến với tên gọi ống kính trượt) là chụp nội thất, chụp nét sâu.


Ảnh chụp bằng máy Canon 5D, ống kính TS-E 24mm f/3.5L. (Ảnh: Luminous Lanscape).

Đôi khi bạn xem một bức hình rất bình thường, nhưng nếu thử chụp trong một bối cảnh tương tự thì lại cảm thấy bối cảnh trong hình bị nghiêng ngả, hoặc bạn không điều khiển được khu vực nét/mờ giống như ảnh mẫu.

Ban đầu bạn sẽ nghĩ có thể tác giả đã chỉnh bằng Photoshop, nhưng thực tế, trong nhiều trường hợp, những bức ảnh có hiệu ứng đặc biệt là do thiết kế của ống kính tilt-shift tạo ra. Các chính sửa hậu kỳ có thể giả lập tương tự, nhưng chất lượng hình ít nhiều bị ảnh hưởng.

Từ thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, nhà khoa học người Đức Scheimpflug đã đưa ra nguyên lý Scheimpflug và được áp dụng rộng rãi cho các máy view camera, và sau đó là medium format rồi tới các ống kính của máy SLR, DSLR, giúp chụp được một số bối cảnh mà có thể coi là bất khả thi đối với các ống kính thông thường. Các ống kính tilt-shift đã thừa hưởng nguyên lý đó từ các máy view camera.

Nói một cách đơn giản:


Hình trên chụp với ống tilt-shift, hình dưới chụp thông thường.

Khi dịch chuyển mặt phẳng ống kính tịnh tiến lên xuống hoặc sang hai bên (shift), không còn chính diện với cảm quang (hoặc phim) thì phối cảnh sẽ thay đổi. Điều này rất có lợi khi chụp nhà cửa, nội thất, giúp không bị nghiêng ngả méo mó.

Hình ở trên với phối cảnh chuẩn, rõ ràng là trông bắt mắt hơn hình ở dưới với cách chụp thông thường.


Hình minh họa số 3.

Khi xoay nghiêng ống kính (tilt) sao cho không còn song song với mặt phẳng của cảm quang (hoặc phim) thì khu vực ảnh rõ cũng sẽ không còn song song với máy ảnh nữa, mà nằm nghiêng và có dạng hình chêm (khu vực màu xanh dương ở hình minh họa 3 ở trên) và như vậy có khả năng lấy nét được các chủ thể từ gần thậm chí tới vô cực mà không cần phải đóng khẩu thật nhỏ. Hoặc lựa chọn khu vực nét khá nhỏ không khi các khu vực khác lại mờ nhòe một cách rất lạ.


Hình chụp giả lập thu nhỏ bằng ống titl-shift.

Ứng dụng chính của ống kính tilt-shift là chụp kiến trúc, nội thất và chụp nét sâu. Một vài ứng dụng khác là:

- Giả lập hình thu nhỏ (tuy chụp cảnh tự nhiên nhưng có cảm giác như mọi vật nhỏ như trong sa bàn, cũng là do khả năng lấy nét chọn lọc đặc biệt của tilt).
- Chụp gương phản chiếu nhưng không hề thấy máy ảnh trong đó (shift).
- Chụp panorama nhưng không phải xoay chuyển máy ảnh (bấm nhiều kiểu với ống kính shift)...


Chụp với ống tilt-shift – nét từ gần tới xa.

Những máy view camera và technical camera được thiết kế đặc biệt cho phép xoay chuyển dễ dàng vị trí ống kính (movement) mà không cần các ống kính chuyên biệt. Tuy nhiên với cấu tạo cố định, các máy SLR, DSLR cần phải có một vài ống kính chuyên tilt-shift (perspective control) để làm được điều này.

Vì các ứng dụng nói trên mà các ống kính tilt-shift tuy có giá vài nghìn USD, thao tác phức tạp, nhưng vẫn nằm trong danh mục thiết yếu của các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp cũng như những tay máy tài tử muốn có những tấm hình đẹp.